ऑटो स्कॉर्झेनी-जिगरबाज कमांडो ते मारेकरी

या पलायनानंतर अशी अफवा पसरली कि स्कॉर्झेनीला अमेरिकन गुप्तचर यंत्रणेनेच पळून जाऊन स्पेनला पोहोचण्यास मदत केली आणि त्याबदल्यात स्कॉर्झेनीने अमेरिकेसाठी काही कामगिरी पार पाडली.स्पेनमध्ये काही वर्षे राहून स्कॉर्झेनीने ‘नानसेन” पासपोर्ट मिळवला ( हा पासपोर्ट आपला देश सोडून आलेल्या निर्वासितांना त्यांना आश्रय देणाऱ्या देशाकडून दिला जातो.) स्पेनमधल्या वास्तव्य दरम्यान स्कॉर्झेनी तेथे रहात असलेल्या अनेक भूमिगत अधिकाऱ्यांच्या संपर्कात होता,त्यापैकीच एक अधिकारी होता जनरल रीनहार्ड गेलन. गेलन महायुद्धादरम्यान military inteligence विभागात कार्यरत होता.पूर्व आघाडीवर रशियन सैन्य जर्मन सैन्यापेक्षा अधिक शक्तिशाली आहे असा निष्कर्ष हिटलरपर्यंत पोचवल्याबद्दल त्याला निलंबित करण्यात आले होते.

युद्धानंतर गेलन अमेरिकन गुप्तचर यंत्रणा CIA साठी काम करत होता,अमेरिका आणि रशिया या दोन्ही देशात पुढे जे शीतयुद्ध होणार होते त्याची नुकतीच सुरुवात होत होती. CIA पूर्व नाझी अधिकाऱ्यांचा वापर करून कम्युनिस्ट चळवळीला नियंत्रित करण्याचा प्रयत्न करत असे.गेलनच्या या संघटनेला Gelen Organization असे म्हटले जात असे.यात अनेक उत्तम नाझी,एस एस आणि गेस्टापो अधिकारी कार्यरत होते.यातच आता स्कॉर्झेनीचीही भर पडली.

Gelen Organization तर्फे स्कॉर्झेनीची नेमणूक इजिप्तचे लष्करप्रमुख जनरल मोहम्मद नाजीब यांचा लष्करी सल्लागार म्हणून करण्यात आली. इजिप्तच्या लष्कराला प्रशिक्षित करण्याचे कामही स्कॉर्झेनीने पार पाडले,यात त्याच्याबरोबर अनेक नाझी लष्करी अधिकारीही सामील होते.इजिप्त आणि इस्त्राईलमधील संघर्षातून हे सर्व डावपेच खेळले जात होते. इस्त्राईलविरोधी पॅलेस्टाईन बंडखोरानाही त्याने कमांडो प्रशिक्षण दिले.अमेरिकेच्या पंखांखाली राहून अमेरिका ज्याची पाठराखण करते त्या इस्त्राईलविरोधी कारवाया स्कॉर्झेनी कशा घडवून आणत होता हे सुद्धा एक कोडेच आहे.

११ सप्टेंबर १९६२ : म्युनिक : रॉकेट शास्त्रज्ञ हेन्झ क्रग आपल्या ऑफिसात काम करत होता. पण त्या दिवसानंतर तो परत कधीच कोणाला दिसला नाही.म्युनिक पोलिसांनी जंगजंग पछाडूनही त्यांना हेन्झचा काहीही पत्ता लागला नाही.म्युनिक पोलिसांना फक्त एवढाच पत्ता लागला कि हेन्झ गेल्या काही महिन्यात अनेकदा इजिप्तची राजधानी कैरोला गेलेला होता.काही दिवसांनी अशी कुजबुज सुरु झाली कि हेन्झला इस्त्रायली गुप्तहेर संघटना मोसादने पळवून इस्त्राईलला नेले व तिथेच त्याला ठार मारण्यात आले आणि या अपहरणामागे हात होता स्कॉर्झेनीचा!

इतके दिवस इस्त्राईलविरोधी असणारा स्कॉर्झेनी अचानक त्यांना कशी मदत करू लागला? आणि या शास्त्रज्ञाला मारून इस्त्राईलला कोणता फायदा झाला ? याचं उत्तर तेंव्हाच्या आंतरराष्ट्रीय राजकारणात आहे. इस्त्राईल या स्वतंत्र ज्यू राष्ट्राच्या निर्मितीपासूनच त्याच्या सभोवताली असणारे कट्टर मुस्लीम देश त्याचे शत्रू होते. पण इस्त्राईल अत्यंत हिंमतीने त्यांचा मुकाबला करत होते.यातीलच एक देश होता इजिप्त.इजिप्तच्या लष्करी रॉकेट विकसित करण्याच्या प्रकल्पात अनेक जर्मन शास्त्रज्ञ काम करत होते.हा प्रकल्प म्हणजे इस्त्राईलच्या सुरक्षेला धोकाच होता, म्हणून यात सहभागी असलेले शास्त्रज्ञ मोसादच्या निशाण्यावर होते. एकतर त्यांना धमकावून या प्रकल्पातून अंग काढून घेण्यास सांगण्यात येत होते किंवा हेन्झप्रमाणे त्यांना ठार करण्यात येत होते.

तरीही स्कॉर्झेनी यात कसा हा प्रश्न उरतोच. दुसऱ्या महायुद्धानंतर न्युरेम्बर्ग येथे अनेक नाझी वरिष्ठ लष्करी अधिकारी आणि नाझी सरकारातील महत्वाच्या पदावरील लोक यांना देहदंडाची शिक्षा देण्यात आली. याला Denazification असे नाव देण्यात आले. पण महायुद्ध संपता संपता अनेक नाझी लष्करी,एस एस आणि गेस्टापो अधिकारी जर्मनीतून पळून स्पेन,अर्जेन्टिना इ देशात आश्रयाला गेले. न्युरेम्बर्ग खटल्यातून जरी ते वाचले तरी इस्त्राईल त्यांना सोडणार नव्हते. मोसाद त्यांना शोधून टिपून काढत होते. आणि या सर्वांमागे होता युरोपातील ज्यूंच्या शिरकाणातून बचावलेला सायमन वुइसेन्थ.

मोसाद आपले लक्ष टिपण्यासाठी कोणत्याही थराला जाऊ शकत होते आणि मोसादच्या यादीत स्कॉर्झेनीचेही नाव होतेच.पण मोसादचे तत्कालीन प्रमुख इस्सर हारेल यांना असे वाटत होते कि स्कॉर्झेनीला ठार मारण्यापेक्षा त्याला वाचवून त्याच्याकडून काही कामगिरी पार पडून घ्यावी. यानुसार स्कॉर्झेनीवर पाळत ठेवण्यात आली आणि एके दिवशी मोसादच्या एका अज्ञात गुप्तहेराने थेट स्कॉर्झेनीच्या घरात शिरून त्याच्यासमोर मोसादकडून मारले जाणे किंवा मोसादशी हातमिळवणी करून त्यांच्यासाठी काम करणे असे दोन पर्याय त्याच्यासमोर ठेवले आणि स्कॉर्झेनीने मोसादशी हातमिळवणी केली.

इजिप्तच्या रॉकेटप्रकल्पाची माहिती मिळवण्यासाठी मोसादला कोणीतरी आतल्या वर्तुळातली व्यक्ती पाहिजे होती त्यासाठी स्कॉर्झेनी अगदी योग्य होता. त्याने इजिप्तमध्ये शिरून या सर्व प्रकल्पाची आणि त्यावर काम करणाऱ्या शास्त्रज्ञांची माहिती गोळा केली. त्यातील काहींना धमकावले काहीना ठार मारले.शेवटी जर्मन शास्त्रज्ञांनी जीवाच्या भीतीने यातून अंग काढून घेतले व शेवटी इजिप्तचा रॉकेटप्रकल्प थंडावला.

यानंतरही अनेक गुप्त कारवायात त्याने मोसादसोबत काम केले.स्कॉर्झेनीने आपले युद्धातले आणि युद्धानंतरचे सर्व अनुभव आत्मचरित्ररूपाने प्रकाशित केले पण त्यात त्याने आपली अमेरिका आणि इस्त्राईलशी झालेली जवळीक यांवर कोणतेही भाष्य केलेले नाही. पण जगभरात अनेक नाझी पकडले जात असताना खुलेआम वावरणारा स्कॉर्झेनी नाझीविरोधी गटांकडून मारला गेला नाही यातच सारे समजून येते. अशीअनेक रहस्ये त्याच्या मृत्यूनंतर त्याच्याबरोबरच गाडली गेली.

१९७५ साली वयाच्या ६५व्या वर्षी स्कॉर्झेनी स्पेनमध्ये कर्करोगाने मरण पावला त्याच्यावर स्पेन आणि व्हिएन्ना असे दोन ठिकाणी अंत्यसंस्कार करण्यात आले. दोन्ही ठिकाणी अनेक पुर्व नाझी मोठ्या संख्येने हजर होते आणि त्यांनी एक हात उंचावून नाझी सॅल्युट करत स्कॉर्झेनीला शेवटची मानवंदना दिली.

यशोधन जोशी