Happy Birthday To You ची गोष्ट

जगात सर्वात जास्तवेळा गायलं जाणारं गाणं कुठलं असं विचारलं तर सगळ्यांची उत्तरं वेगवेगळी असतील पण जगातलं सर्वात जास्त वेळा गायलं जाणारं गाणं आहे ‘Happy Birthday To You’. आणि सार्वजनिक ठिकाणी वाढदिवस साजरा करताना वेगवेगळ्या (बे)सुरात आपण जे गाणं गातो ते त्याची सरासरी वार्षिक कमाई जवळपास २०,००,००० अमेरिकन डॉलर्स इतकी आहे.

पण या गाण्याची जन्मकथा थोडी वेगळी आहे. अमेरिकेतल्या केंटुकी शहरात रहाणाऱ्या Mildred J. Hill and Patty Smith Hill या दोन बहिणी लहान बालशिक्षण या क्षेत्रात कार्यरत होत्या. Patty Smith Hill ने त्या काळात अनेकविध प्रयोग करून मुलांना कसे शिकवावे याच्या नवीन पद्धती शोधून काढलेल्या होत्या. तर Mildred J. Hill ही तिची थोरली बहीणही या क्षेत्राबरोबरच संगीत क्षेत्रातही कार्यरत होती.  Mildred ज्या शाळेत शिकवत असे त्याच शाळेची Patty मुख्याध्यापिका होती.

एके दिवशी Mildred नं एक धून तयार केली आणि Patty नं त्यात शब्द भरले. एकुणात यातून जे काही गाणं तयार झालं ते असं होतं –

Good morning to you,
Good morning to you,
Good morning, dear children,
Good morning to all.

याला आता तुम्ही आता ‘Happy birthday to you’ च्या चालीवर म्हणून बघा. या ओळी एकदम मीटरमध्ये बसतात आहेत हे तुमच्या लक्षात येईल. आणि हे स्तवन/कवन शिक्षकांनी शाळेत मुलांच्या स्वागतासाठी गायचं आहे हे विशेष.(आठवा : शाळेत असताना आपण उन्हात उभे राहून गायलेल्या  ‘सुरेल’ प्रार्थना)

पण लौकरच गाण्याचा ‘कर्ता’ बदलून हे गाणं नवीन रुपात आलं ते असं – Good morning to you,
Good morning to you,
Good morning, dear teacher,
Good morning to you.

आता यातले मूळचे शब्द बदलून यात ‘Happy birthday to you’ हे शब्द कुणी घातले याबद्दल नक्की माहिती कळत नाही. पण ब्रॉडवे, रेडिओ सगळीकडं Mildred च्या धूनवरचं Happy birthday to you ऐकू येऊ लागलं. ही गोष्ट आहे साधारणतः १९३० च्या दशकातली. या वेळेपावेतो Mildred काही जिवंत नव्हती पण तिची सगळ्यात लहान बहीण Jessica जिवंत होती. तिने ही धून वापरण्याबद्दल आक्षेप घेऊन कोर्टात केस दाखल केली आणि ती जिंकली देखील. म्हणजे या धूनचं कॉपीराईट तिला मिळालं. वेळोवेळी त्याचं रिन्युअल होऊन आणि कॉपीराईट कायद्यातल्या बदलांमुळे आता २०३० पर्यंत या गाण्याचे अधिकार सुरक्षित राखले गेले आहेत. हे कॉपीराईट ट्रान्सफर होत होत सध्या Warner Music Group या कंपनीच्या अखत्यारीत आहेत आणि आधी म्हटल्याप्रमाणे दरसाल सुमारे २० लाख अमेरिकन डॉलर्स एवढी कॉपीराईट फी हे गाणं कंपनीला मिळवून देतं. ही रक्कम Hill foundation या संस्थेला मिळते आणि ती सामाजिक कामासाठी खर्च केली जाते.

आता ‘हे गाणं आपण म्हणतो तेंव्हा कॉपीराईटचा भंग होतो काय?’ या तुमच्या मनातल्या प्रश्नाचं एकदम कडक आणि कायदेशीर उत्तर –
Royalties are due, of course, for commercial uses of the song, such as playing or singing it for profit, using it in movies, television programs, and stage shows, or incorporating it into musical products such as watches and greeting cards; as well, royalties are due for public performance, defined by copyright law as performances which occur “at a place open to the public, or at any place where a substantial number of persons outside of a normal circle of a family and its social acquaintances is gathered.” So, singing “Happy Birthday to You” to family members and friends at home is fine, but performing a copyrighted work in a public setting such as a restaurant or a sports arena technically requires a license from ASCAP or the Harry Fox Agency.

तुम्ही हे पूर्ण वाचलं नसणारच हे माहीत आहे म्हणून सांगतो – तुम्हाला याचा एक रुपया सुद्धा भरायचा नाहीये. त्यामुळं पुढच्या वेळी आपल्या घरच्या मंडळींच्या/मित्रांच्या birthday celebration ला हे कोट्यावधी रुपयांचं गाणं मन आणि गळा दोन्हीही मोकळं सोडून गायला अजिबात हयगय करू नका !

यशोधन जोशी